Slecht slapen

Slaapcyclus

Je slaapt volgens een vast patroon, ook wel een slaapcyclus genoemd. Een slaapcyclus duurt ongeveer negentig minuten en bestaat uit vier fasen: inslapen, lichte slaap, diepe slaap en droomslaap (REM-slaap). Deze cyclus herhaalt zich zo’n vijf keer per nacht. De hersenen houden prikkels uit je omgeving tegen, zodat je niet zomaar wakker wordt. Tijdens de droomslaap verwerken we het meest. De andere fasen helpen je lichaam voor te bereiden op de droomslaap. Hiervoor is een afname van hersen- en lichaamsactiviteit nodig. Als dit moeizaam verloopt, kan het moeilijk zijn om in slaap te vallen.

Circadiane ritme slaapstoornis

Bij een circadiane ritme stoornis, is je slaapritme verschoven of verstoord, vergelijkbaar met een jetlag, maar zonder dat er sprake is van een andere tijdzone. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren als je veel ’s nachts werkt, waardoor je biologische klok verschuift. Als het tijd is om te gaan slapen, word jij wakker en andersom: als anderen naar hun werk gaan, ga jij net slapen. Je wordt later wakker, slaapt langer uit en gaat veel later naar bed. Je ritme loopt anders dan bij anderen.

Insomnia

Slapeloosheid, oftewel insomnia, is de meest voorkomende slaapstoornis. Als je hier last van hebt, heb je moeite met in slaap vallen, blijf je vaak lang wakker, of word je (ongewenst) te vroeg wakker en lukt het niet om weer in slaap te komen. Als deze klachten langer dan drie maanden aanhouden, spreken we van chronische slapeloosheid. Ongeveer tien procent van de Nederlanders heeft hier last van.

Hypersomnia

Hypersomia is het tegenovergestelde van insomnia. Ondanks dat je genoeg slaapt, heb je last van slaperigheid. Opstaan is moeilijk, je hebt weinig energie en je blijft je vermoeid voelen. Overdag vecht je tegen de slaap en doe je vaak een of meerdere dutjes. Soms val je zelfs spontaan in slaap, bijvoorbeeld tijdens een vergadering. Onder hypersomnia valt ook narcolepsie.

Narcolepsie

Bij narcolepsie verstuurt je waaksysteem te weinig ‘wakker signalen’ of krijg je uit het niets ‘slaap signalen’. Hierdoor krijg je overdag last van slaapaanvallen waarbij je plotseling in slaap valt. Narcolepsie is een chronische slaap-waakstoornis die wordt gekenmerkt door een overmatige behoefte aan slaap en slaapaanvallen. Je kan nog zo uitgerust zijn, maar soms zijn de slaapaanvallen onbedwingbaar. Dit gebeurt overdag, ook op ongewenste momenten. Daarnaast kan je ook ‘s nachts te maken hebben met slaapproblemen. Mensen met narcolepsie slapen vaak niet aan een stuk door. Dit komt omdat je slaap-waaksysteem moeite heeft met het versturen van signalen, waardoor je vaak wakker en alert blijft.

Slaapgerelateerde ademhalingsstoornissen

Zoals de naam al zegt, hebben slaapgerelateerde ademhalingsstoornissen, te maken met een verstoorde ademhaling tijdens je slaap. Ademen is een automatisch proces en natuurlijk erg belangrijk. Automatisch betekent in dit geval dat je het niet onder controle hebt, maar dat jouw lichaam en brein dit regelen. Als dit proces niet verloopt zoals ‘normaal’, kan dit erg vervelend zijn.

De bekendste slaapgerelateerde ademhalingsstoornis is slaapapneu. Als je hier last van hebt, zijn er momenten tijdens je slaap waarop je ademhaling stopt. Hierdoor krijgen je hersenen even geen zuurstof en geven ze je lichaam een seintje om wakker te worden. Hierdoor word je onbewust wakker (soms merk je dit wel en soms niet) en kom je niet in de diepe slaap terecht. Doordat je licht slaapt, is je slaapkwaliteit minder goed en kan je minder goed herstellen. Dit zorgt ervoor dat je overdag moe bent.

Slaapgerelateerde bewegingsstoornissen

Slaapgerelateerde bewegingsstoornissen zijn stoornissen waarbij je opvallende bewegingen maakt tijdens je slaap, zoals knarsetanden of het krijgen van een ‘tik’ in de armen of benen. Deze bewegingen zorgen er niet per se voor dat je wakker wordt, maar je kan je ’s nachts onrustig voelen als je wakker wordt, bijvoorbeeld om naar het toilet te gaan. Ook kan je je de volgende dag vermoeider voelen, omdat ze energie van je lichaam vragen en je slaapkwaliteit kunnen verminderen.

Rusteloze benen

Rusteloze benen, ook wel restless legs syndroom genoemd, valt onder een bewegingsstoornis. Je hebt de neiging om je benen te bewegen terwijl je slaapt. Meestal komt dit doordat je een onrustig gevoel krijgt als je rustig zit of ligt. Hierdoor heb je het gevoel dat je ‘moet’ bewegen. Rusteloze benen komen vooral s’ avonds of s’ nachts voor. Veel mensen die hier last van hebben, vinden het lastig om in slaap te vallen. Als je eenmaal slaapt, kan het je slaap verstoren waardoor je je overdag minder energiek voelt.

Parasomnie

Parasomnieën zijn slaapstoornissen waarbij je ongewenst gedrag vertoont terwijl je slaapt. Dit gebeurt vaak als je gedeeltelijk wakker bent, maar ook nog deels slaapt. Voorbeelden hiervan zijn slaapwandelen, slaapangsten en slaapverlamming. Voor een goede nachtrust is het belangrijk dat zowel je hersenen als je lichaam tot rust komen. Bij parasomnieën gebeurt het soms dat een van deze functies (hersenactiviteit en lichaamsactiviteit) niet goed afsluit of moeilijk weer opstart na het slapen.

Nachtmerriestoornis

Iedereen heeft wel eens een enge droom, maar als je vaak nachtmerries hebt, kan het een nachtmerriestoornis zijn. Dit betekent dat je regelmatig negatieve dromen hebt waarvan je wakker schrikt. Na zo’n droom ben je snel weer bij zinnen en je kan je droom meestal goed navertellen. Je dromen gaan vaak over ernstige verwondingen of de dood. Je hebt zo vaak nachtmerries dat het invloed heeft op je dagelijks leven. Je kan bijvoorbeeld last hebben van een slaaptekort of je durft niet meer te slapen omdat je bang bent voor een nare droom.

Slapeloosheid door stress

Stress veroorzaakt vaak slaapproblemen. Door stress wordt inslapen lastiger. Je ligt lang wakker van alle gedachten die door je hoofd gaan. Ondanks dat je moe bent, lukt het niet om te slapen. Ook de hormonen die vrijkomen bij het hebben van stress kunnen het slaap- en waaksysteem in de war brengen.

Te weinig slapen

Als je vaak te weinig slaapt, kan het zijn dat je slaapsysteem niet goed werkt en je te weinig slaaphormonen krijgt die je slaperig maken. Dit probleem wordt vaak verergerd door blauw licht van telefoons en andere schermen die je vlak voor het slapengaan bekijkt. Bij te weinig slaap herstelt je lichaam en geest minder goed, en worden de prikkels van de dag niet goed verwerkt. Op lange termijn kan een slaaptekort zelfs zorgen voor een toename van psychische en lichamelijke klachten, zoals een depressie, burn-out, dementie, overgewicht (obesitas), hart- en vaatziekten en suikerziekte.

Te veel slapen

Bij te veel slapen werkt je waaksysteem slecht, waardoor je langer slaapt dan nodig is of overdag in slaap valt door een gebrek aan hormonen die je wakker houden. Als je te veel slaapt, gebruik je je lichamelijke functies minder, wat kan zorgen voor een slap en futloos gevoel. Dit kan verergeren als je door dit futloze gevoel minder actief wordt.  Hierdoor kan je last krijgen van spierverslapping en trillende armen en benen. Op lange termijn kan te veel slapen zelfs je doorbloeding verslechteren, je conditie en afweersysteem aantasten, en het risico op hart- en vaatziekten en ontstekingen verhogen.

Bronnen

Bij het samenstellen van deze pagina gebruikten we wetenschappelijke informatie en de volgende bronnen:

• Trimbos.nl
• Thuisarts.nl
• Akwaggz.nl
• GGZstandaarden.nl
• Hersenstichting