Overprikkeld

Wat is overprikkeling?

Prikkels zijn stukjes informatie die je via je zintuigen (zien, horen, ruiken, voelen, proeven) binnenkrijgt. Deze prikkels worden pijlsnel door jouw brein verwerkt, maar als dit niet (meer) lukt raak je overprikkeld. Misschien ben je overgevoelig voor prikkels waardoor je snel overprikkeld raakt. Je bent bijvoorbeeld gevoeliger voor prikkels als je overspannen of overbelast (surmenage) bent of een burn-out hebt. Je kunt hierdoor weinig hebben, waardoor twee uur werken je al te veel kan zijn.

Dat een ander zich zonder moeite in drukke omgevingen bevindt betekent niet dat dit voor jou ook geldt. Misschien is voor jou een groep van 10 mensen al te veel. Doordat overprikkeling vaak niet aan de buitenkant zichtbaar is, stuiten mensen die dit (snel of vaak) ervaren soms op onbegrip.

Wanneer raak je sneller overprikkeld?

Dit kan verschillende oorzaken hebben. Bijvoorbeeld doordat jouw brein de prikkels die je binnenkrijgt niet goed filtert, waardoor je te veel prikkels binnen krijgt. Een andere oorzaak is dat je brein geen onderscheid maakt tussen hoofd- en bijzaken. Hierdoor hoor je tijdens een gesprek bijvoorbeeld niet alleen de stem van degene met wie je spreekt, maar ook het tikken van de klok die aan de muur hangt. Dit kan erg vermoeiend zijn en leiden tot concentratiemoeilijkheden. Wat ook kan is dat je prikkels te hard binnenkrijgt. Hierdoor komt een geluid bij jou bijvoorbeeld luider binnen dan bij andere mensen of word je sneller emotioneel.

Welke soorten overprikkeling zijn er?

We onderscheiden drie soorten overprikkeling: zintuiglijke overprikkeling, emotionele overprikkeling en cognitieve overprikkeling. Bij zintuiglijke overprikkeling wordt de informatie die via de zintuigen binnenkomt niet of slecht verwerkt. Als je emotionele overprikkeling ervaart, heb je moeite om je emoties te reguleren. Hierdoor word je bijvoorbeeld sneller emotioneel en/of komen emoties harder binnen. Dit kan ertoe leiden dat je overvallen wordt door intense huilbuien. Tot slot is er nog cognitieve overprikkeling. Dit speelt op het gebied van leren en denken. Je brein kan alle gegevens die binnenkomen niet goed verwerken. Hierdoor kunnen bijvoorbeeld jouw eigen gedachten, dingen die je moet onthouden, naar iemand luisteren en/of het tempo waarin de informatie verwerkt moet worden erg vermoeiend zijn.

Gevolgen van overprikkeld zijn

Als je lang overprikkeld bent kan dat vervelende gevolgen hebben. Zo kan je last krijgen van hoofdpijn, een verhoogde hartslag, een onrustig gevoel en evenwichtsproblemen. Daarnaast kan het zijn dat je moeilijker uit je woorden komt, je moeilijker kan concentreren en vergeetachtiger bent. Ook kan je emotionele klachten krijgen, zoals sneller geïrriteerd raken, sneller gaan huilen en/of sneller ongeduldig worden. Als je voor een langere tijd overprikkeld bent, produceert je lichaam voor een langere tijd stresshormonen (cortisol, adrenaline en noradrenaline) en kunnen de gevolgen nog ingrijpender zijn. Als je voor een langere tijd overprikkeld bent, kan je onder andere last krijgen van ernstige vermoeidheid, slaapproblemen, depressie, overspannenheid, maag- en darmklachten en hartklachten.

Durf je niet vaak buiten je vertrouwde omgeving te komen omdat je bang bent dat de prikkels je te veel worden? Dit kan moeilijk zijn en je een eenzaam gevoel geven. Je gaat bijvoorbeeld niet naar het winkelcentrum of feestjes en zoekt in plaats daarvan liever een prikkelarme omgeving op. Daarnaast kan het zijn dat als je overprikkeld bent geraakt dit nog voor een langere tijd invloed op je heeft. Je hebt tijd nodig om bij te komen. Hierdoor moet je bijvoorbeeld afspraken afzeggen of een dag thuisblijven van werk of school. Dit kan je een vervelend gevoel geven. Je bent bijvoorbeeld bang voor onbegrip vanuit je omgeving. Omdat overprikkeling vaak niet zichtbaar is, is het voor andere niet altijd goed te begrijpen. Toch weet jij het beste hoe jij jezelf voelt en doe je er goed aan om naar je lichaam te blijven luisteren, ongeacht de reacties van anderen.

Wat te doen als je overprikkeld bent?

We maken onderscheid tussen acute (op de korte termijn) en chronische overprikkeling (op de lange termijn). Heb je last van acute overprikkeling? Dan kan het helpen om de oorzaak te vinden en een rustige (prikkelarme) omgeving op te zoeken. Neem de tijd die jij nodig hebt, lees onze tips tegen overprikkeling en ga iets doen waar jij op dat moment behoefte aan hebt.

Bij chronische overprikkeling is er meer dan alleen rust nodig om het op te lossen. Het is verstandig om professionele hulp te zoeken, bijvoorbeeld bij een psycholoog. Samen kijken jullie naar wat jij nodig hebt om te ontprikkelen en hoe jij in de toekomst overprikkeling voorkomt. In alle gevallen geldt dat het goed is om naar je gevoel te luisteren. Heb je vragen of zorgen? Bel ons dan op 085 - 4014 720 of plan een adviesgesprek.