Dissociatie

Wat is dissociatie? 

Dissociatie is een vermindering van je bewustzijn. Het kan voelen alsof je gedachten, gevoelens, herinneringen en zelfs je lichaam niet van jezelf zijn, dit noemen we depersonalisatie. Je kan het gevoel hebben dat je jezelf niet goed kent. De wereld om je heen kan onwerkelijk aanvoelen, alsof je in een droom zit en prikkels niet goed binnenkomen. Dit heet derealisatie. Je gevoel voor tijd en herkenning kunnen ook anders zijn dan normaal. Dit kan gebeuren omdat je dingen niet goed hebt onthouden, bijvoorbeeld als je thuiskomt en je weet niet hoe je daar bent gekomen. 

Als je last hebt van depersonalisatie of derealisatie betekent het niet dat er iets mis is. Iedereen heeft wel eens last van dissociatie. Na een nachtje slapen kan je bijvoorbeeld gaan dagdromen of niet alles komt binnen. Of als je veel stress hebt, kan het voelen alsof je door iets wordt overgenomen. Ook drugs of alcohol kunnen een dissociatieve ervaring veroorzaken.  

Waarom dissociëren we? Het is een beschermingsmechanisme dat je helpt om een nare ervaring te ontvluchten. Het gebeurt vaak bij veel stress. De hersenen schakelen tijdelijk het geheugen of de emoties uit. Zo maak je tijdelijk minder bewust mee wat er gebeurt. Als je ernstig gewond bent, voel je bijvoorbeeld even geen pijn meer. Dissociatie helpt ons om dingen te verdragen die eigenlijk te zwaar zijn om te dragen. 

Dissociatie herkennen 

De symptomen van dissociatie hangen af van het gedeelte van de hersenen dat beïnvloed wordt. Ook de oorzaak en de manier waarop dissociatie zich bij iemand uit zijn verschillend. De meest voorkomende symptomen van dissociatie zijn: 

• Je hebt last van geheugenverlies. 
• Je bent verward. 
• Je hebt last van angst- of paniekaanvallen. 
• Je hebt een verdoofd gevoel. 
• Je voelt weinig emoties. 
• Je hebt het gevoel dat je gek wordt. 
• Alles voelt onwerkelijk 
• Je hoofd lijkt vol met watten te zitten. 
• Je hebt het gevoel dat je los van jezelf staat. 

Oorzaak dissociatie 

Als je hersenen veel negatieve prikkels krijgen, schakelen ze voor een deel uit. Zo kan je in bedreigende situaties vechten, vluchten of bevriezen. Als vechten of vluchten niet mogelijk is, vermindert je bewustzijn en ga je dissociëren. Dit kan gebeuren bij hevige stress of veel angst. Een slaaptekort of slapeloosheid kunnen er ook voor zorgen dat alles onwerkelijk voelt. Als je in een onveilige of instabiele omgeving opgroeide, bijvoorbeeld door emotionele of fysieke mishandeling, kan je brein hebben geleerd om in stressvolle situaties aan de realiteit te ontsnappen, door deze te vervormen of te vervangen. 

Dissociatieve stoornis 

Je kan ook voor een langere periode of chronisch last hebben van dissociatie. Dan is er sprake van een dissociatieve stoornis. Meestal komt de stoornis voor bij mensen die langdurige traumatische ervaringen hebben gehad, vaak ook in de kindertijd, zoals mishandeling en verwaarlozing. Dissociatie komt ook veel voor bij mensen die last hebben van PTSS. Een dissociatieve stoornis kan je dagelijks leven flink beïnvloeden. In de DSM-5, het handboek voor de psychologen, staan vijf verschillende dissociatieve stoornissen beschreven: 

• Dissociatieve amnesie (geheugenverlies). Je hebt last van abnormaal geheugenverlies.  
• Dissociatieve fugue. Hierbij heb je ook last van geheugenverlies en soms heb je een verandering in je identiteit. Hierdoor ben je niet altijd bewust van je geheugenverlies. Soms kan iemand met dissociatieve fugue uren op een plek zijn, zonder dat hij/zij weet hoe hij/zij daar is gekomen. 
• Dissociatieve identiteitsstoornis (DIS). Je hebt dan meerdere identiteiten. Dit gaat vaak gepaard met geheugenverlies.  
• Depersonalisatiestoornis/derealisatiestoornis. Je hebt een verstoorde beleving van de realiteit. Het lijkt alsof je los staat van de werkelijkheid of voor je gevoel bekijk je jezelf van een afstand.  
• Dissociatieve stoornis niet anderszins omschreven (NAO). Je hebt last van verschillende dissociatieve symptomen, maar ze passen niet in de hierboven genoemde stoornissen.  

Behandeling dissociatie 

Je kan door verschillende redenen last krijgen van depersonalisatie en derealisatie. Het is belangrijk dat je eerst de oorzaak van je dissociatieve klachten achterhaalt. Zo kan je gericht aan de slag gaan. Een psycholoog kan je hierbij helpen. Als je last hebt van dissociatie door bijvoorbeeld een traumatische ervaring ligt de focus van de behandeling vooral op de verwerking van het trauma. Je gaat dan aan de slag met EMDR of cognitieve gedragstherapie. 

Als je last hebt van chronische dissociatieve symptomen, kan het betekenen dat je specialistische hulp nodig hebt. Mochten we bij Psyned niet de juiste ondersteuning kunnen bieden voor jou, staat ons verwijsteam altijd klaar om met je mee te denken en verder te kijken hoe jij het beste geholpen bent. Bel ons op 085 – 4014 720 of plan een gratis adviesgesprek.