Uitgeput en opgebrand – Zit jij in de gevarenzone?

Het komt steeds vaker onder werknemers voor. Over grenzen gaan voor je werk en het gevoel hebben dat er een te groot beroep op je wordt gedaan. Voelen dat je doodmoe bent, maar er niet aan willen toegeven: iedereen is toch weleens moe? Je niet meer kunnen opladen met een avond op de bank en gedachten hebben als “Ik stel me gewoon aan.” Dit kan doorgaan tot het moment dat het zelfs te veel wordt om boodschappen te doen.

Van spanningsklachten naar fysieke klachten

Een burn-out overkomt je niet van de een op andere dag. De geleidelijkheid waarmee spanningsklachten zoals moe zijn, slecht slapen, piekeren en concentratieproblemen kunnen uitgroeien tot een echte burn-out is verraderlijk. Zo blijkt uit vragenlijst¬onderzoek dat ruim een derde van de werkende mensen weleens last heeft van verschijnselen die te maken hebben met burn-out, zoals energieverlies, cynischer worden en zich afzijdig houden op het werk. Volgens onderzoek van het CBS zijn die klachten bij ongeveer 13 procent van de Nederlandse werknemers zo sterk dat je kunt spreken van een burn-out. Dat aantal lijkt te groeien: vijf jaar geleden was het nog 11 procent.

Oorzaak van deze toename van burn-out klachten is niet perse dat de werkdruk veel groter is geworden. Echter is de kans op ontslag wel groter geworden waardoor mensen vaker stug door blijven werken en zich niet durven ziek te melden. Helemaal bij spanningsklachten is het probleem dat mensen dit vaak zien als persoonlijk falen. Wanneer deze spanningsklachten leiden tot fysieke klachten trekt men echter pas aan de bel. Alleen dan is het al te laat.

Red flags

Wie kan er nu wel een burn-out ontwikkelen en wie niet? Er zijn een aantal red flags:

• Heb ik neurotische trekjes? Niet iedereen die gebukt gaat onder een hoge werkdruk, een scheiding of geldzorgen krijgt een burn-out. De oorzaak moet daarom niet gezocht worden in de omstandigheden, maar vooral in iemands persoonlijkheid.
• Ben ik heel betrokken bij mijn werk? Mensen die heel betrokken zijn bij hun baan lopen het meeste risico. Zulke mensen zijn heel gemotiveerd om hun werk goed te doen, willen graag presteren, hebben een groot verantwoordelijkheidsgevoel en geven hun werk een heel centrale plek in hun leven.
• Haal ik te weinig energie uit mijn werk? Je loopt pas risico als je veel energie in je werk stopt, maar het gevoel hebt dat je daar weinig voor terugkrijgt.
• Voel ik me gewaardeerd ? Je talenten, waar je energie uithaalt, kunnen zich alleen ontwikkelen als ze gezien worden door anderen.
• Hoe ga ik om met conflicten? Hoe je op een conflictsituatie regeert, blijkt voor een groot deel samen te hangen met hoe gevoelig je bent voor een burn-out. In grote lijnen zijn er drie strategieën: terugvechten, toegeven of afstand bewaren. Veel mensen die hoog scoren op een vragenlijst voor burn-out, blijken “terug te vechten.” Ze hebben de neiging om voortdurend in hun hoofd gesprekken te voeren met de persoon die hun boosheid en onmacht heeft veroorzaakt. Dat levert niets op, maar kost wel veel energie.

Test: Loop ik risico voor het ontwikkelen van burn-out klachten?

De volgende test geeft een indicatie of jij kenmerken vertoont van een burn-out, zoals afstandelijkheid en uitputting. Een burn-out hoeft niet alleen door betaald werk te komen: het kan ook ontstaan door andere taken met een verplichtend karakter, zoals een studie of de zorg voor kinderen. Op de plaats van ‘werk’ kun je dus ook ‘studie’ of ‘zorg’ lezen.

Geef aan in hoeverre u het eens bent met de volgende uitspraken:
Helemaal mee eens – Beetje mee eens – Beetje mee oneens – Helemaal mee oneens

Deel 1

– Ik ontdek nog steeds nieuwe, interessante kanten van mijn werk 1 2 3 4
– Het gebeurt steeds vaker dat ik op een negatieve manier over mijn werk praat 4 3 2 1
– De laatste tijd denk ik minder na op mijn werk en voer ik mijn taken bijna mechanisch uit 4 3 2 1
– Ik ervaar mijn werk als een fijne uitdaging 1 2 3 4
– Als je het langer doet, kun je afstandelijk en cynisch worden van dit soort werk 4 3 2 1
– Soms voel ik een afkeer voor taken die bij mijn werk horen 4 3 2 1
– Ik kan me niet voorstellen dat ik ooit ander werk zou doen dan dit 1 2 3 4
– Ik voel me steeds meer betrokken bij mijn werk 1 2 3 4

Score afstandelijkheid

Tel de scores van deze uitspraken bij elkaar op en deel dat getal door 8. Dit is jouw score.

Heb je 1,6 of lager? Je scoort hoger dan gemiddeld op afstandelijkheid.
Je ervaart overwegend negatieve gevoelens tegenover jouw werk. Je twijfelt soms aan de zin van jouw werk, bent niet meer zo gemotiveerd, en neemt daardoor wat meer afstand van je werk en collega’s: je trekt je wat meer terug of wordt wat cynischer: ‘Het heeft allemaal toch geen zin.’

2,8 of hoger? Je scoort lager dan gemiddeld op afstandelijkheid.
Je ervaart overwegend positieve gevoelens tegen¬over jouw werk: je vindt jouw werk zinvol, haalt er veel voldoening uit, bent er enthousiast over en kunt er soms helemaal in opgaan.

Deel 2

– Op sommige dagen ben ik al moe voordat mijn werkdag begint 4 3 2 1
– Ik heb meer tijd nodig dan vroeger om me na mijn werk weer ontspannen en uitgerust te voelen 4 3 2 1
– Ik kan de druk die mijn werk met zich meebrengt, goed aan1 2 3 4
– Tijdens mijn werk voel ik me vaak emotioneel uitgeput 4 3 2 1
– Na mijn werk heb ik nog genoeg energie om dingen te doen die ik leuk vind 1 2 3 4
– Na een werkdag voel ik me meestal leeg en uitgeput 4 3 2 1
– Normaal gesproken kan ik de hoeveelheid werk goed aan 1 2 3 4
– Als ik aan het werk ben, krijg ik daar energie van 1 2 3 4

Score uitputting

Tel de scores van de bovenstaande uitspraken bij elkaar op en deel dat getal door 8. Dit is jouw score.

Heb je 1,6 of lager? Je scoort hoger dan gemiddeld op uitputting.
Je voelt je vaker dan gemiddeld uitgeput door je werk: je hebt dan het gevoel helemaal ‘leeg’ of ‘op’ te zijn, en vindt het ook moeilijk om na een werkdag uit te rusten en je weer op te laden.

2,8 of hoger? Je scoort lager dan gemiddeld op uitputting.
Ook al kom je soms moe thuis, je haalt ook veel voldoening en energie uit jouw werk.

Hoge score

Een relatief hoge score op zowel uitputting als afstandelijkheid is een indicatie dat je neigt naar een burn-out. Dat wil niet zeggen dat je op dit moment een burn-out hebt. Maar als de manier waarop je jouw werk beleeft langere tijd zo blijft, of als deze gevoelens sterker worden, kan het verstandig zijn hulp te zoeken. Praat er bijvoorbeeld over met iemand in jouw omgeving die dicht bij je staat, met je huisarts of een arbo-arts.

Lage score

Een relatief lage score op zowel uitputting als afstandelijkheid is een indicatie dat je neigt naar bevlogenheid. Dat betekent dat je meer dan gemiddeld plezier, energie en voldoening uit je werk haalt. Uit onderzoek blijkt dat bevlogen mensen een betere gezondheid hebben, beter presteren, en zelfs hun collega’s kunnen aansteken met hun bevlogenheid. De meeste mensen scoren gemiddeld op beide kenmerken: ze krijgen niet opvallend veel energie van hun werk, maar het kost ook niet veel moeite. Hun houding tegenover het werk is niet extreem positief, maar ook niet ¬extreem negatief.

Bronnen

• De Oldenburg Burnout Inventory (OLBI) is ontwikkeld door en gepubliceerd met toestemming van prof. Evangelia Demerouti (Technische Universiteit Eindhoven) en prof. Arnold Bakker (Erasmus Universiteit Rotterdam).
• Psychologiemagazine

© Psychologen Nederland