Nieuws en psyche: of je hersenen wennen aan liegen

NIEUWS VAN DE WEEK

Telegraaf.nl: Onze hersenen wennen al snel aan liegen

Details: De Telegraaf bericht over een onderzoek dat bekeek wat er gebeurde in de hersenen als mensen meerdere keren een leugen vertelden. Uit dit onderzoek bleek dat de activatie van het hersengebied minder sterk werd hoe vaker een persoon loog, wat zou betekenen dat het negatieve gevoel bij liegen minder werd.

—

Psyned Redactie (PR): deze onderzoekers zeggen eigenlijk dat je geweten minder op gaat spelen als je vaker liegt. Denk je dat ze gelijk hebben?

Aerjen: “Ik vind het wel waarschijnlijk dat liegen makkelijker wordt naarmate je het vaker doet, ja. In dit onderzoek zagen ze dat de amygdala, een gebied waar emoties verwerkt worden, ook daadwerkelijk minder sterk activeert. Maar dan weet je eigenlijk nog niet waarom dit zo werkt.”

PR: Hoe werkt dat dan volgens jou?

Aerjen: “Ik denk dat die eerste sterke reactie komt doordat de drempel nog heel hoog is. Omdat je bang bent dat je betrapt wordt, dat het negatieve gevolgen heeft. Vandaar dat de reactie in je hersenen bij een eerste leugen heel heftig is. Maar als je dan merkt dat er niets gebeurt, is het de volgende keer iets minder eng. En daarna nog iets minder. Wanneer een van die mensen betrapt zou worden op een leugen en daarvoor gestraft wordt, is de volgende keer liegen toch weer minder makkelijk volgens mij.”

PR: Is dat negatieve gevoel bij liegen alleen omdat je bang bent dat je er niet mee wegkomt? Zit er niet ook een soort moreel gevoel in jezelf?

Aerjen: “Dat is een onderwerp dat raakt aan het nature/nurture debat dat heel centraal staat in de psychologie. Nature staat voor ‘aangeboren’; nurture [opvoeden, koesteren] staat voor ‘aangeleerd’. In dit geval is de vraag: is ons gevoel voor goed of slecht aangeboren, of leren we het van onze ouders en omgeving? De meesten van ons in de psychologie denken dat het een combinatie van de twee is.”

PR: Dan voelen sommige mensen zich wel sowieso meer op hun gemak bij liegen dan anderen, denk je?

Aerjen: “In de basis wel. Bij kinderen heb ik wel verschillen gezien. Het lijkt vaak te maken te hebben met de hoeveelheid empathie die ze kunnen voelen; als je minder meevoelt met anderen kan je met minder wroeging liegen of dingen verbergen. Maar dat is wel vooral in grote lijnen. Uiteindelijk breng je als ouders je kind ook heel veel bij. En kinderen krijgen veel mee van hun omgeving, tijdens het spelen op het schoolplein. Het aanleren van gedrag gaat om beloond of gestraft worden. Dus de vraag is: hebben je leugens positieve of negatieve gevolgen?”

PR: De onderzoekers vonden ook een verschil tussen liegen voor jezelf of liegen voor iemand anders. Als je voor iemand anders’ bestwil liegt, blijft de reactie van je hersenen constant.

Aerjen: “Ja, dat is lastiger te verklaren. Als het puur gewenning was zou je daar namelijk ook minder gevoelig voor moeten worden. Wat ik denk is dat je minder bang bent voor consequenties voor jezelf, omdat je het voor iemand anders doet. Dan voel je in eerste instantie al een laag niveau van spanning.”

PR: De onderzoekers denken ook dat dit effect van gewenning aan leugens hetzelfde zou kunnen werken bij ander ‘slecht’ gedrag, zoals geweld.

Aerjen: “Dat is wel interessant. Dat zou best kunnen. Als je gewend bent geraakt aan l iegen – en als je niet bent gestraft voor je leugens dus – is de drempel naar ander ‘slecht’ gedrag misschien ook lager. Maar of er een verbinding tussen liegen en geweld is in de hersenen, is op basis van dit onderzoek echt nog niet te zeggen.”

PR: Dat wennen aan liegen – zou dat effect blijvend zijn?

Aerjen: “Onomkeerbaar niet. Sowieso niet als je maar een paar keer liegt; voordat die ongevoeligheid blijvend is denk ik dat je wel echt lang structureel moet liegen. Het lijkt me dan vergelijkbaar met gewoontes in het algemeen – het is mogelijk om ze te breken, maar het kost wel moeite. En het hangt er natuurlijk ook vanaf of je betrapt wordt hè.”

© 2016 Psychologen Nederland