Misbruikt. Hoe verder?

Schuldgevoel, eenzaamheid en somberheid

Veel slachtoffers van misbruik denken in eerste instantie dat zij op een of andere manier het misbruik hebben uitgelokt, of dat ze niet duidelijk genoeg zijn geweest in het aangeven van hun grenzen. Dit is een misvatting. En het is een hele belangrijke stap om dit te begrijpen. Misbruik is per definitie grensoverschrijdend gedrag. In bijna alle misbruiksituaties heeft het slachtoffer haar grens meerdere keren aangegeven. De dader heeft deze simpelweg niet willen zien. Het is heel begrijpelijk dat je denkt dat je dan niet duidelijk genoeg bent geweest. Realiseer je echter dat de dader niet naar je wilde luisteren. Je hebt geen schuld aan het misbruik. Het is je overkomen en het is niet oké.

Misbruik is niet over als het moment voorbij is. De effecten ervan kunnen nog lang doorwerken. Dat iemand zo ver over je grens heen gaat, leidt vaak tot een lager gevoel van eigenwaarde: “Als iemand me zo behandelt zal ik wel niks waard zijn”. Slachtoffers van misbruik voelen zich vaak eenzaam omdat ze denken dat ze met niemand kunnen praten over wat er is gebeurd. Er rust een taboe op misbruik dat het lastig maakt om erover te beginnen, zelfs voor iemand die het is overkomen. De gebeurtenis zelf, er niet over kunnen praten en de eenzaamheid zijn stressvol. Somberheid en depressie liggen op de loer. Je kunt dit herkennen door het minder zin hebben in (leuke) dingen, terugtrekken, alles somber inzien en weinig energie hebben.

Herken jij dit bij jezelf of in iemand anders? Praat er dan over met iemand. Het begint bij het bespreekbaar maken; het eerste gesprek voeren en zorgen uiten.

Wat als ik slachtoffer ben?

Als je zelf slachtoffer bent zijn er verschillende professionele instanties waar je steun kunt zoeken. Een paar verschillende mogelijkheden vind je onderaan dit artikel. Ook kan het fijn zijn met iemand die je vertrouwt, een familielid of vriend(in), te praten.

Hoe moet ik beginnen?

Vaak is het beginnen over misbruik erg moeilijk. Als je dit wilt vertellen aan iemand, zorg eerst dat je de tijd hebt. Zeg bijvoorbeeld: “Ik wil je ergens over spreken, het is belangrijk voor me”. Kies een plek waar je op je gemak bent en niet gestoord zal worden. Je kunt een gesprek beginnen door te zeggen dat je het moeilijk vindt: “Ik wil je graag iets vertellen, maar ik vind het heel moeilijk”.
Vertel daarna wat je is overkomen. Vertel het gewoon zoals het in je op komt. Het maakt niet uit of de volgorde niet klopt. Probeer wel duidelijk te zijn over de gebeurtenissen en probeer details te geven: wie zei wat, wie deed wat? Als je alles een eerste keer hebt gezegd, kun je daarna met je gesprekspartner nog een keer alles bespreken om dingen in de juiste volgorde te zetten. Laat je gesprekspartner weten hoe je wil dat hij of zij hiermee om gaat. Mag iemand anders het ook weten, en wil je hulp bij het nemen van andere stappen? Geef aan wat je behoefte is.

Links en hulpverleners

• Slachtofferhulp Nederland geeft online en telefonisch ondersteuning, speciaal voor mensen die te maken hebben gehad met misbruik.
• Seksueelgeweld.nl heeft veel informatie voor slachtoffers en hun omgeving.
• Je kunt ook je huisarts of een vertrouwenspersoon op je werk of (sport)vereniging aanspreken. Het maakt niet uit waar het is gebeurd en of zij de dader kennen. Zij zijn verplicht vertrouwelijk om te gaan met wat je vertelt. Ze kunnen luisteren naar je verhaal en helpen als je verdere stappen wil nemen of hulp wilt zoeken.
• Als je juridische stappen wilt nemen, ga in gesprek met de politie. De politie heeft speciaal opgeleide agenten die je te woord staan.
• Zoek professionele steun die je kan helpen het te verwerken. Het is heel belangrijk om steun te voelen van vrienden en familie, echter een professionele hulpverlener kan je helpen bij de psychische gevolgen van misbruik. Er zijn psychologen die veel ervaring hebben met het ondersteunen van misbruikslachtoffers en dus weten wat de beste aanpak is.

Als iemand jou iets wil vertellen

Misschien merk je aan iemand dat ze ergens mee zit, bijvoorbeeld omdat ze dat heeft gezegd, of omdat haar gedrag is veranderd (somber, terugtrekken). Als iemand misbruikt is, vindt zij het vaak moeilijk om erover te vertellen. Je kunt haar helpen door de tijd te nemen en ervoor te zorgen dat jullie rustig en ongestoord kunnen praten. Vraag dan expliciet naar details: “Probeer me uit te leggen wat er precies gebeurd is”, “Wat heb jij gezegd en gedaan? Wat heeft de ander gezegd en gedaan?”. Dit kan voor haar lastig zijn, maar het is vaak ook een opluchting om het uit te spreken. Neem de tijd en spreek je steun uit. Je kunt ook helpen door de volgorde van gebeurtenissen helder te krijgen. Soms is alles een grote wirwar van emoties en gedachten. Structuur aanbrengen kan dan prettig zijn. Blijf altijd alert op hoe ze zich voelt. Als het even te veel is, stop dan het gesprek. Spreek met haar af hoe zij wil dat je omgaat met wat je weet. Laat aan het einde van het gesprek weten dat je haar steunt: “Wat vreselijk dat je dit hebt meegemaakt en wat dapper dat je het aan mij hebt verteld. Ik ben er voor je.”. Help met praktische dingen. Ga niet zelf voor psycholoog spelen maar help bij het vinden van een hulpverlener waar ze goed mee klikt.

© 2018 Susannah Chernowitz – Psycholoog Amsterdam