Jongeren en depressie: wat moet je weten

Een depressie is een van de meest voorkomende ziektes binnen Nederland: volgens de meest recente cijfers van het Centraal Bureau voor Statistiek zeiden ruim 1 miljoen Nederlanders ja op de vraag of zij in het afgelopen jaar een depressie hebben gehad. Depressie komt vaker voor bij volwassenen, maar uit het onderzoek van het CBS bleek dat ook één op de vijftien Nederlandse jongeren (13-18 jaar) een vorm van depressie ervaarden.

Een extra probleem bij jongeren is dat de tekenen van een depressie op deze leeftijd niet snel herkend worden, wat herstel extra moeilijk maakt. Tijdens het Depressiegala op 16 januari wordt daarom geld ingezameld voor betere opvang en begeleiding van jongeren die aan een depressie lijden. Ter gelegenheid van het gala stellen we Psyned psychologe Loes Rey-Dols een aantal belangrijke vragen over depressie bij jongeren.

Is een depressie bij een jongere anders dan een depressie bij een volwassene?

Volwassenen met een depressie hebben over het algemeen al een hoop achter de rug, vertelt Psyned psycholoog Loes Rey-Dols, waar je in de behandeling naar gaat kijken. Loes: “Er zijn dingen gebeurd in hun relatie of werk waardoor er verbanden kunnen worden gelegd tussen gebeurtenissen, die kunnen helpen bij het herstel.” Niet dat jongeren geen bagage kunnen hebben, maar bij die leeftijd gaat het vaker om de hoge druk die ze voelen van sociale aspecten, school en ouders, zegt Loes. Bij jongeren is een onstabiele thuisbasis bijvoorbeeld een belangrijke trigger voor een depressie.

Wat wel gelijk is bij jongeren en volwassenen is dat je iets kan zeggen over de triggers, maar dat de oorzaak van een depressie toch niet makkelijk te achterhalen is. Waardoor iemand depressief wordt heeft bijvoorbeeld ook met aanleg te maken.

Hoe herken je een depressie bij jongeren?

Je kunt depressieve jongeren in grofweg twee groepen verdelen. Enerzijds heb je de groep die problemen maskeert door heel aanwezig te zijn en verder te doen alsof er niets aan de hand is. Aan de andere kant vind je de groep van jongeren die zich terugtrekken. Je verliest ze uit het oog, omdat ze alleen maar op hun kamer zitten of op de computer, of buitenshuis vluchten. Het is echter ook zo dat jongeren sowieso een verandering doormaken op die leeftijd die met dit soort tekenen gepaard kunnen gaan. Is de puber ‘gewoon’ verlegen of een einzelgänger, of betekent het dat er iets niet goed zit?

“Het is erg moeilijk voor ouders om aan te voelen of het ‘gewoon puberen’ is, of dat het om een depressie gaat. Je kan wel op een aantal dingen letten: tekenen als lang aanhoudende somberheid en lusteloosheid, slecht eten en onregelmatig slapen. Wanneer tieners iets doen wat ze leuk vinden gaan ze stralen. Als dat lichtje helemaal uit hun ogen is verdwenen kan er iets aan de hand zijn.’’

Depressieve jongeren vertonen vaak grotendeels hetzelfde gedrag als volwassenen met een depressie, zegt psycholoog Loes Rey-Dols. “Ze hebben nergens zin in en kunnen hun emoties niet meer onder controle houden.” Maar het feit dat jongeren sowieso door een lastige emotionele periode gaan in hun pubertijd, met sterk wisselende emoties en vaak een gevoel van niet begrepen worden, maakt het extra lastig om een depressie bij jongeren op tijd te signaleren.

Gelukkig wordt de moeilijkheid van een depressie herkennen bij jongeren steeds meer als een belangrijk probleem erkend. Om dezen reden startte het ministerie van Volksgezondheid onlangs in samenwerking met de Mental Health Foundation een meerjarige publiekscampagne om het bewustzijn over depressie te vergroten.

Hoe kan een psycholoog helpen?

Een depressie is vaak gelinkt aan eenzaamheid en afwijzing, legt Loes uit. Zoals gezegd voelen tieners zich sowieso vaak niet begrepen en zijn ze onzeker over hun waarde en de goedkeuring van anderen. Onzekerheid en afwijzing kunnen zo eng zijn dat de jongere bepaalde situaties gaat vermijden en zich niet meer openstelt voor contact. Ouders begrijpen het toch niet, denken ze dan, die maken ze alleen maar bezorgd en ze schieten er niets mee op, denken ze. Daardoor worden ze nog eenzamer en zinken ze dieper in de negatieve gevoelens.

Een psycholoog kan een neutrale positie innemen en objectief hun gevoelens met ze doorspreken, zonder dat ze bang hoeven zijn voor afwijzing of dat ze iemand bezorgd maken. Verder kan de psycholoog de jongere helpen uit te vinden hoe hij of zij opnieuw contact kan zoeken met zijn of haar ouders.

Onderdeel van therapie is ook om iemand uiteindelijk weer te stimuleren om dingen te ondernemen. ”Als psycholoog probeer ik heel erg te focussen op obstakels kleiner maken en toe te werken naar een staat waarin iemand weer actief kan zijn. Als een cliënt zich ertoe kan zetten dingen te ondernemen geeft hij of zij zichzelf de kans om positieve resultaten te ervaren. Dat is de eerste stap naar herstel.’’

Tips voor ouders en/of verzorgers

“Als ouder moet je proberen om écht contact te maken en daarbij zoveel mogelijk te proberen in te leven in het kind. Het is heel belangrijk dat je tijd neemt om te luisteren zonder oordeel en dat je betrokkenheid en compassie toont. Geef ze niet het idee dat ze fout zitten, daar zijn ze heel gevoelig voor en dat voelen ze haarscherp aan. Als ze zich onbegrepen voelen sluiten ze zich af en zijn ze klaar met je. Dat klinkt heel ingewikkeld, maar het heeft een simpele basis: de meeste tieners willen van hun ouders eigenlijk vooral liefde voelen. Ze willen het liefst de woorden ‘Ik hou van je’ horen.”

Loes: “Geef een kind de ruimte en probeer begrip te tonen. Als ouder moet je op de juiste manier met je kind communiceren, anders werkt het alleen maar averechts. Werkt praten niet? Dan kun je overwegen om je kind met een psycholoog te laten praten. Maar het blijft lastig: het feit dat ze zich niet openstellen betekent niet automatisch dat ze zich depressief voelen. Het blijven pubers tenslotte.”

Depressiegala

Psyned is dit jaar partner van het Depressiegala, een initiatief van de Mental Health Foundation. Deze stichting organiseert op blue monday 16 januari aanstaande voor de tweede keer deze feestelijke avond om steun te vragen voor jongeren met een depressie. Met optredens van rapper Omri Tindal, cabaretier Mike Boddé, cabaretier Remko Vrijdag en Voice Kids zangeres Laura van Kaam.

Datum: 16 januari

Meer informatie: www.depressiegala.nl

© 2017 Psychologen Nederland