Je veilig leren hechten als volwassene

Veilige en onveilige hechting

De hechtingstheorie legt uit hoe kinderen leren om zich veilig en op hun gemak te voelen met zichzelf en bij anderen. Dit maakt dat ze nieuwe gebeurtenissen en relaties aangaan en een basisgevoel van vertrouwen ontwikkelen. In vorige artikelen legde ik uit dat dat proces niet altijd goed verloopt en dat je je dan als kind niet veilig hecht. Later als volwassene is dat onder andere van invloed op je zelfbeeld, je zelfvertrouwen, de mate waarin je stressgevoelig bent en de manier waarop je in relaties staat. Veilige hechting kun je daarbij zien als een continuüm waarbij je meer of minder veilig gehecht kunt zijn. Hierbij kunnen verschillende situaties en mensen een onveilig gevoel triggeren.

Volgens de hechtingstheorie van Bowlby zijn er vier basisposities die je in het hechten kunt aanleren. In het artikel ‘De invloed van hechting op je zelfbeeld’ worden deze basisposities beschreven. Mensen met een veilige hechting ervaren meer vertrouwen in zichzelf en in anderen. Daardoor hebben ze meer zelfvertrouwen, zijn ze expressiever over hun gevoelens en behoeften en ervaren ze meer intimiteit in hun relaties. Ben je niet veilig gehecht, dan kun je jezelf in meerdere of mindere mate herkennen in een van de onderstaande basisposities.

• Angstige hechting. Dat er niet of onvoldoende aan jouw behoeften werd voldaan, maakte dat je dacht dat er iets mis met je was of dat je niet de moeite waard was. Je komt tot het besluit: ‘Jij bent OK, maar ik niet’. Je bent alert voor signalen die wijzen op scheiding of afwijzing. Daarbij heb je een grote behoefte aan bevestiging, aandacht en steun.
• Vermijdende hechting. Op basis van jouw ervaringen heb je de conclusie getrokken dat je wel op jezelf kunt vertrouwen, maar niet op de ander: ‘Ik ben OK, maar jij niet’. Het liefst zou je zeggen dat intieme relaties niet zo belangrijk zijn en dat je wel zonder kunt. Als kind heb je geleerd om j e onafhankelijk op te stellen.
• Gedesoriënteerd en gedesorganiseerd hechting. Je ziet jezelf als iemand die het niet waard is om geliefd en gesteund te worden, en bovendien zie je de ander als niet te vertrouwen en afwijzend: ‘de ander is niet OK, en jijzelf ook niet’. Voor jou is de wereld verwarrend, je kunt eigenlijk nergens en op niemand vertrouwen.

We kunnen alle vier de posities innemen, maar vaak zie je dat je onder druk vaak naar een, voor jou, favoriete positie teruggaat. Is dit één van de onveilig gehechte posities? Dan is het is het ontbreken van een gevoel van veiligheid en vertrouwen, in jezelf of anderen, vaak een thema in je leven.

Als kind afhankelijk van onze ouders

Het is niet de vraag óf je gehecht bent, maar hóe je gehecht bent. In therapie kijken we naar de patronen, ook wel strategieën genoemd, die je ontwikkelde om in je omgeving geaccepteerd te worden en zorg, liefde, en aandacht te ontvangen. We willen geaccepteerd worden en geliefd zijn, en we willen pijn en afwijzing voorkomen. We maken tijdens het opgroeien tientallen (onbewuste) besluiten over hoe we ons moeten gedragen, wat we mogen voelen en hoe we kunnen zijn. Sommige kwaliteiten en gevoelens duwen we naar de achtergrond, andere zetten we meer op de voorgrond. Voorbeelden zijn het meisje dat altijd lacht en het zonnetje in huis is, maar zich diep van binnen erg ongelukkig voelt, of de perfectionist die altijd goede cijfers op school haalt, maar die steeds banger wordt om fouten te maken en faalangst ontwikkelt.

Hechtingspatronen en de eerste stap naar heelheid

Tijdens het opgroeien pas je jezelf dus aan en verlies je het contact met die delen van jezelf die niet zo gewaardeerd of zelfs afgekeurd worden. Je verliest daarmee het contact met je ware gevoelens en innerlijke behoeften en verlegt de focus van je aandacht naar buiten jezelf. Het gedrag dat je aanneemt om je door een ander geaccepteerd en gewaardeerd te voelen en bij een ander te kunnen ‘zijn’, noemen we hechtingspatronen, schema’s of modi. Deze patronen komen voort uit de basispositie die je hebt ingenomen en is de manier waarop je je bent gaan aanpassen. Deze manier is voor iedereen, ook al heb je een zelfde basispositie, uniek. Het aanpassen is een noodzakelijk proces. We moeten allemaal leren hoe we in de wereld moeten functioneren; hoe we ons veilig bewegen, maar ook wat de omgangsvormen zijn. Maar als je te veel van jezelf opzij moet zetten, dan komt er vaak een moment dat je vastloopt. Je voelt jezelf niet meer heel, of je zit vast in een patroon van altijd maar moeten, hard werken of een patroon waarin angst overheerst. Als dit het geval is, dan wordt het tijd om eens te kijken naar welke besluiten je hebt genomen en hoe je je bent gaan aanpassen. Dit is een eerste stap op de weg terug naar heelheid.

Sleutelervaringen in kaart brengen

Volgens verschillende stromingen in de psychologie nemen we dus al heel jong onbewust besluiten over hoe we ons moeten gedragen en hoe we bij anderen moeten zijn. Die besluiten nemen we onder invloed van een eenmalige heftige ervaring van afwijzing of door structurele boodschappen die we van onze ouders of belangrijke personen ontvangen. Therapie helpt je om op een gestructureerde manier in kaart te brengen welke sleutelervaringen hieraan ten grondslag lagen. Tijdens de sessies kun je hier op een ervaringsgerichte manier mee werken. Dit is belangrijk, omdat je op die manier ook gevoelsmatig weer de verbinding kunt maken met de onderliggende gevoelens van afwijzing en pijn.

Therapie is er steeds op gericht om het gezonde volwassen deel in je te versterken. Door de combinatie van hoofd en hart, inzicht en gevoel en een sterk volwassen deel, kun je je ervaringen integreren en je besluiten hierover herzien. De combinatie van doorvoeld inzicht vanuit het gezonde volwassen deel én het proces van contact maken met je echte gevoelens en emoties in het hier en nu, is de hefboom naar verandering en transformatie.

Opnieuw verbinding ervaren

Verschillende therapievormen zoals schematherapie en EFT helpen je bij je eigen onderzoek waarin je leert om opnieuw verbinding te ervaren met jezelf. Je gaat de momenten herkennen waarop je bang bent voor afwijzing of om een ander teleur te stellen. Deze gevoelens leer je toe te laten en te doorstaan, zodat je er op een andere en authentieke manier voor kunt gaan zorgen. Je eigen gevoelens toelaten en onder ogen zien, maakt dat je een stevige basis in jezelf vindt. Daarmee wordt het ook makkelijker om echt contact te maken met een ander. Je bent niet meer afhankelijk van de ander om voor jou te zorgen of je, op zijn minst, niet af te wijzen. Hierdoor kun je veel authentieker zijn en komt er meer ruimte voor intimiteit, spontaniteit en plezier in het samenzijn met anderen.