De M van Midlife Crisis: wat moet je weten

De klassieker: de midlife crisis

Grote kans dat als jij een levensfase met emotionele problemen moet noemen, je gelijk denkt aan de midlife crisis. De term is iedereen bekend en wordt veel gebruikt. Acda en de Munnik zongen ooit over de fictieve ‘Herman’ – die duidelijk in een midlife crisis zat – in het liedje Als het vuur gedoofd is:

Een man met alles
Wat je hebben kan
Vrouw, kind, huis, auto, baan
Maar Herman wilde het ooit anders
En denkt daar nu al maanden aan

De midlife crisis is een term voor de fase tussen ongeveer de 35 en de 50 en beschrijft de emotionele verwarring die sommige mensen voelen op deze leeftijd. Deze levensfase wordt gekenmerkt door het definitief achterlaten van de jeugdperiode en meestal ook door groeiende stabiliteit en verantwoordelijkheden. Maar het meest draait de midlife crisis om die ene vraag, die ook Herman uit het liedje zichzelf stelde: is dit het nou?

Wat is de midlife crisis eigenlijk echt?

Neem het verhaal van Menno: die vertelt in het tijdschrift Vrouw dat hij zich al langer ongelukkig en onrustig voelde. Hij ergerde zich aan zijn vrouw en kinderen en schoot snel uit zijn slof. Hij begon te denken dat hij dit voelde omdat hij niet meer van zijn vrouw hield. Hij ging steeds meer nadenken over de toekomst: wat wilde hij eigenlijk met zijn leven?

De midlife crisis begon niet bij ‘gewone’ mannen zoals Menno. De term kwam in de jaren 60 in zwang dankzij psychoanalyticus Elliot Jacques; deze bedacht de term bij zijn onderzoek naar creatieve genieën, die rond hun 35ste vaak abrupt hun werk veranderden. Ze ontwikkelden opeens een nieuwe stijl, of ze werden juist minder productief. De term ging een eigen leven leiden; nu wordt de midlife crisis vooral geassocieerd met kalende mannen in sportauto’s, of op wielrenfietsen.

Overigens is de midlife crisis niet een officiële term die in de psychologie wordt gebruikt. Wetenschappelijk onderzoek heeft geen definitief bewijs gevonden voor het bestaan van ‘de midlife crisis’ als een apart te onderscheiden fenomeen. De term beslaat veel verschillende klachten en wordt zowel door mensen van 38 als mensen van 48 gebruikt, waardoor het als noemer eigenlijk te algemeen is. Ook gebruiken mannen de term midlife crisis vaker om hun problemen te beschrijven dan vrouwen; die zijn meer geneigd om hun klachten te omschrijven als een depressie.

De midlife crisis: nieuwe vragen stellen

Toch is de term nuttig: het beschrijft een levensfase waarin veel mensen tegen dezelfde problemen aanlopen. Psyned psycholoog Aerjen Tamminga ziet twee belangrijke onderwerpen in deze leeftijdscategorie: carrière en relatie.

“De carrièredoelen zijn bereikt – en dan gaan mensen nadenken: wat nu? Welke dromen heb ik eigenlijk verder?”

“Mensen van deze leeftijd hebben vaak een bepaalde fase in hun loopbaan bereikt,” zegt psycholoog Aerjen. “Veel mensen hebben een goede positie in een bedrijf of een bepaald niveau bereikt, en kunnen niet altijd verder groeien. De carrièredoelen zijn bereikt – en dan gaan ze nadenken: wat nu? Welke dromen heb ik eigenlijk verder?”

Daar komt bij dat mensen in hun privéleven vaak ook al behoorlijk gesetteld zijn. Veel hebben al lange relaties en kinderen die inmiddels wat ouder zijn. Er is dus ruimte om na te denken en het leven opnieuw te bekijken, en dan kunnen er gevoelens en ideeën uitkomen die ze niet hadden verwacht.

Kenmerkend: abrupte veranderingen

Zoals Menno vertelde in Vrouw: “Steeds meer ging ik nadenken over onze toekomst en een paar keer heb ik mijn vrouw verteld dat ik het allemaal niet meer wist. Ik vond dat het mijn tijd was. Ik wilde doen waar ik zelf zin in had en wilde met niemand iets te maken hebben, vooral niet met mijn vrouw.” Menno besloot dat hij definitief van haar wilde scheiden. Zijn vrouw op haar beurt begreep er niets van; Menno’s beslissing kwam als een donderslag bij heldere hemel.

Abrupte veranderingen zijn een typisch kenmerk van de midlife crisis. Voor de omgeving zijn die dan ook moeilijk te begrijpen – er is vaak geen zichtbare aanleiding voor deze gevoelens. De twijfels hebben zich in stilte opgebouwd, totdat ze er schijnbaar plotseling uitbarsten.

Psycholoog Aerjen: “Het lijkt in die zin op depressie: daarbij gaan mensen ook veel nadenken en piekeren. Daardoor kunnen ze niet goed meer bij hun gevoel, wat betekent dat ze de connectie met hun naasten soms ook niet meer goed voelen.” De twijfel overheerst alles, daarom lijkt een radicale verandering soms de enige uitweg.

Daar moet je echter mee oppassen: omdat je gevoel zo overhoop is gegooid, loop je het risico te snel keuzes te maken, waar je later spijt van krijgt.

Zoals ook bij Menno gebeurde. “Na vele testen bleek dat ik een verborgen depressie had. Een midlifecrisis.” Menno ging in therapie en zag na maanden praten in dat hij zijn vrouw ten onrechte alle schuld had opgelegd. “Langzaam kwam ik tot besef dat ik met de scheiding de grootste fout van mijn leven heb gemaakt.”

De crisis speelt in jezelf

Nou kan het natuurlijk ook dat veranderingen goed uitpakken – misschien zijn jij en je partner ook uit elkaar gegroeid, misschien is die carrièreswitch wel een hele goede stap. Vaak stamt de onvrede echter niet uit je omgeving, maar uit jezelf. Dat is de echte uitdaging van de midlife crisis: vrede met jezelf krijgen, en met het pad dat je kiest voor de volgende fase van je leven.

Professor Carlo Strenger: “Er is geen betere periode om jezelf te ontwikkelen en te groeien dan de middelbare leeftijd.”

De midlife crisis heeft een negatieve reputatie, maar misschien is deze niet helemaal terecht; het kan ook leiden tot nieuwe ontdekkingen over jezelf en een mooie nieuwe fase van je leven.

Professor in de psychologie Carlo Strenger van de Tel Aviv universiteit zou dan ook het liefst zien dat er niet meer gepraat wordt over de midlife ‘crisis’, maar over de midlife ‘transition’ – de overgangsfase. “Er is geen betere periode om jezelf te ontwikkelen en te groeien dan de middelbare leeftijd,” zegt de professor. “Het is de tijd waarin veel mensen naar zichzelf leren luisteren – de essentiële eerste stap naar zelfverwezenlijking.”