De G van Gedragstherapie

De G van Gedragstherapie

Menselijk gedrag is aangeleerd en het is de oorzaak van veel psychische problemen. Hoe je je gedraagt heeft namelijk veel te maken met hoe je je voelt. Bij gedragstherapie probeer je met behulp van een psycholoog inzicht krijgen in je gedragingen. Waarom reageer je zo fel op iets of iemand? Waarom vermijd je bepaalde dingen of mensen, of eindig je juist elke keer weer in precies dezelfde situaties? Met gedragstherapie kun je een heleboel verschillende soort klachten aanpakken. Het heeft als doel om bepaald problematisch gedrag te begrijpen en te veranderen in ander (positief) gedrag.

Welke vormen van gedragstherapie zijn er?

Binnen de gedragstherapie zijn verschillende stromingen die kunnen worden ingezet om een probleem aan te pakken. Dit zijn de drie belangrijkste:

Cognitieve gedragstherapie

Cognitieve gedragstherapie gaat ervan uit dat veel situaties worden beïnvloed door je gedachten. Het zijn niet de gebeurtenissen zelf, maar je eigen gedachten die ervoor zorgen dat je je slecht voelt – en je past je gedrag aan die negatieve gedachten aan, wat je nog slechter laat voelen. Door te onderzoeken waar de negatieve gedachten vandaan komen, kun je leren op een objectievere manier naar de situatie te kijken. Tijdens cognitieve gedragstherapie leer je hoe deze gedachten, opvattingen en aannames je gevoelens en gedrag beïnvloeden, en ga je dit stap voor stap aanpakken.

Constructionele gedragstherapie

Bij deze vorm wordt gekeken naar jouw interactie met je omgeving. In wat voor verschillende situaties bevind je je regelmatig en welke roepen stress of emoties op? Een belangrijk doel van de behandeling is om je omgeving en omstandigheden meer te laten aansluiten bij wat bij je past. Sommige mensen gedijen bijvoorbeeld goed bij freelance werken, anderen voelen zich beter als ze werken met een team om zich heen. Met deze therapie zoek je uit hoe je je leven meer kan inrichten naar je individuele behoeftes.

Klachtgerichte gedragstherapie

Bij klachtgerichte therapie is de behandeling gecentreerd rond een specifieke klacht. Na een uitgebreide analyse van de klacht wordt met behulp van verschillende oefeningen het probleem gericht en concreet aangepakt. Waar de andere twee vormen van gedragstherapie in eerste instantie verkennend zijn, is deze zeer doelgericht.

Hoe werkt gedragstherapie?

Bij gedragstherapie worden concrete doelen gesteld die binnen een relatief korte termijn worden aangepakt; de duur van de behandeling zit gemiddeld tussen de 8 en 13 sessies.

Binnen deze vorm van therapie kunnen verschillende technieken worden ingezet om de klacht te verhelpen. Een psycholoog zal samen met jou kijken welke manier het meest effectief is om jouw probleem te verhelpen.

Een veelvoorkomende techniek is bijvoorbeeld systematische desensitisatie; dat klinkt heel klinisch, maar het betekent simpelweg dat je bepaald gedrag stapje voor stapje gaat afleren. Een therapeut kan ook (in samenspraak met de cliënt uiteraard) besluiten om de exposure-techniek (de meest intense variant heet ook wel flooding) toe te passen – dit komt voornamelijk bij angstklachten voor. Met de exposure-techniek word je (in gecontroleerde omstandigheden) direct geconfronteerd met je angst; omdat je lang aan je angst wordt blootgesteld zonder dat er verdere negatieve gevolgen zijn, lukt het vaak om te wennen aan de situatie en deze daarmee te accepteren, zodat je angst vermindert of verdwijnt.

Exposure en desensitisatie zijn gericht op over angsten heenkomen; positieve bekrachtiging wordt gebruikt om goed gedrag aan te leren. Beide soorten worden veel gebruikt in gedragstherapie.

De token economy-techniek is gebaseerd op een systeem van positieve bekrachtiging – een vorm van belonen. Met de behandelaar maak je afspraken over wat voor jou gewenst gedrag zou zijn, en samen zorg je ervoor dat dit positieve gedrag beloond wordt. Als je bijvoorbeeld erg verlegen bent en je hebt besloten dat je om te oefenen elke dag een praatje maakt met een collega, kan je afspreken dat je na een week goed gedrag in het weekend iets extra leuks mag doen.

Tijdens gedragstherapie werk je nauw samen met je psycholoog, je doet het echt met z’n tweeën. Het is daarom van groot belang dat je een goede klik hebt met je psycholoog en hem of haar vertrouwt. Samen zoek je naar de manier die voor jou en jouw probleem het best werkt.

Negatief gedrag, negatieve gedachtes – de vicieuze cirkel doorbreken

De basis van gedragstherapie is het gedrag aanpakken, maar er is ook altijd een gedeelte waarin aandacht wordt besteed aan de gedachtes die iemand heeft. Dit is omdat ongewenst gedrag en negatieve gedachtes vaak elkaar veroorzaken; het is een soort vicieuze cirkel. ‘ik voel me niet goed, dus ik ga niet met mensen praten/mijn belasting doen, daardoor voel ik me nog minder goed’ – zo’n patroon komt vaak voor.

Die negatieve cirkel ga je doorbreken door je gedrag te verbeteren, maar het is belangrijk dat je ook bewust wordt van de rol van je gedachten. Die combinatie maakt deze vorm van therapie zo effectief.

Doe een voorbeeld-oefening

Veel mensen hebben een sociale angst – dat ze iets verkeerd of genants doen in het openbaar, bijvoorbeeld. Als je zo’n situatie constant probeert te vermijden kan dat je gewenste gedrag en een positief gevoel in de weg zitten.

Ik gaf een van mijn cliënten een uitdaging: een doos eieren laten vallen in de supermarkt. Ze vond het ontzettend moeilijk, maar na afloop was ze heel trots op zichzelf.

Een tip als oefening: doe eens iets geks, om die angst te doorbreken.

“Een van mijn cliënt had die angst voor genante situaties. Na een aantal behandelingen kreeg zij een uitdaging: ze moest expres een doos eieren laten vallen in een supermarkt. Ze vond het heel erg moeilijk – maar ze heeft het wel gedaan. Na afloop was ze erg trots op zichzelf. Ze had gemerkt dat ze de situatie gewoon aankon, en dat kan enorm bevrijdend zijn.”

Wanneer wordt gedragstherapie ingezet?

Gedragstherapie wordt gebruikt bij het aanpakken van specifieke klachten, bijvoorbeeld als je last hebt van smetvrees of een dwangstoornis, maar deze therapie kan ook goed worden ingezet bij fobieën en verslavingen, en wordt zelfs gebruikt door relatietherapeuten. Door het gedrag als uitgangspunt te nemen worden problemen effectief aangepakt.