De D van depressie: wat moet je weten

De D van: Depressie

Van alle psychische stoornissen is deze waarschijnlijk de bekendste: de depressie. Iedereen weet wat het ongeveer betekent: negatieve gevoelens, lusteloosheid. Het zit zelfs in de dagelijkse taal die we gebruiken: je kan zeggen dat je ‘een beetje depressief bent’, of dat een zwaar emotioneel liedje ‘depressief klinkt’.

Omdat we het zoveel gebruiken zou je denken dat depressie de meest geaccepteerde psychische stoornis is. Helaas werkt de bekendheid misschien wel tegen de acceptatie van ‘echte’ depressies. Een klinische depressie, dus een die officieel is vastgesteld, is een slopende ziekte waar mensen vaak niet zonder hulp uit kunnen komen. In de heftigste gevallen kan het leiden tot suïcide-gedachten.

Een depressie kan in principe iedereen overkomen. Uit de meest recente cijfers van het CBS blijkt dat ruim 1 miljoen Nederlanders het afgelopen jaar te maken heeft gehad met depressieve gevoelens. Het meest komt een depressie voor op middelbare leeftijd en net iets vaker bij vrouwen dan bij mannen.

Wat is een depressie?

Een depressie is een stemmingsstoornis die zich kenmerkt door lusteloosheid, verminderde interesse en plezier in het leven en negatieve gedachten. Vaak komen er ook lichamelijke klachten op bij een depressie – bijvoorbeeld slaapproblemen, verminderde eetlust of hoofdpijn. Mensen met een depressie zijn over een langere periode – maanden of zelfs jaren – erg somber en vinden het moeilijk om ergens van te genieten. Dit kan zo ver gaan dat ze zich nergens meer toe kunnen zetten en niet meer voor zichzelf zorgen.

Iemand die langdurig somber is lijdt niet automatisch aan een depressie. Soms heeft je somberheid of verdriet een aanwijsbare oorzaak en zullen je gevoelens na verloop van tijd verdwijnen. Psychologische hulpverleners kunnen helpen vast te stellen of er sprake is van een depressie op basis van criteria in het handboek van psychologen en psychiaters, de DSM-V.

Wat zijn de oorzaken van een depressie?

Een depressie kan verschillende oorzaken hebben. Zo kan het worden uitgelokt door bepaalde negatieve levensgebeurtenissen en stress, maar ook sociale factoren, hormonale schommelingen, het gebruik van bepaalde medicijnen en erfelijkheid kunnen meespelen. Ook negatieve levensgebeurtenissen kunnen een depressie veroorzaken.

Toch is niet bij iedereen met een depressie een duidelijke oorzaak aan te wijzen. Sommige mensen die heftige nare dingen meemaken ontwikkelen nooit een depressie, terwijl mensen met een relatief stabiel leven er wel slachtoffer van worden. Daarbij wordt een depressie vaak wel getriggerd door externe factoren en gebeurtenissen, maar is er niet altijd een duidelijke ‘reden’ dat de sombere gevoelens aanhouden. Voor de omgeving kan een depressie dan ook moeilijk te begrijpen zijn.

Hoe herken je een depressie bij anderen?

Aangezien ruim een miljoen Nederlanders te maken krijgen met depressieve gevoelens, is het goed mogelijk dat iemand in jouw omgeving er mee te maken krijgt. Wanneer moet je actie ondernemen? “Als iemand emotioneel vlakker lijkt te zijn,  niet meer blij wordt van dingen, dat kan een signaal zijn,” zegt Psyned psycholoog Aerjen Tamminga. “Meer prikkelbaar zijn ook. Zelf maak ik me zorgen als iemand zich langdurig sociaal gaat terugtrekken, als ik iemand niet meer te pakken krijg.”

Aerjen raadt aan om dan op een rustig moment die persoon te vragen hoe het gaat. Blijf doorvragen en luisteren; kom niet gelijk met oplossingen, laat iemand de ruimte. Als ze dan hulp vragen kan je ze aanraden de huisarts of een psycholoog te bellen zodat ze de juiste steun krijgen en niet met hun probleem blijven zitten.

Heb jij een naaste die in een depressie zit? Het kan erg lastig zijn om daar mee om te gaan, omdat iemand emotioneel afstand neemt en weinig terug kan geven. Een fijne gids voor mensen die een naaste hebben met een depressie is het e-book Depressie, een gids voor familieleden, dat gratis te downloaden is.

Psycholoog Loes Rey-Dols: “Je ertoe zetten om dingen te ondernemen is de eerste stap naar herstel”

Behandeling van een depressie

Iedereen ervaart een depressie op een andere manier en voor de beste behandeling is een goede diagnose van groot belang. Een klinische depressie kan op verschillende manieren behandeld worden, maar vaak wordt gekozen voor een combinatie van behandeling en medicijnen. In therapie wordt vaak gebruik gemaakt van cognitieve gedragstherapie. Dit betekent dat de cliënt samen met de psycholoog negatieve gedachten, patronen en gedrag onderzoekt en omzet naar een meer constructieve en positieve denkwijze.

Loes Rey Dols, Psyned-psycholoog in Maastricht, focust in haar behandelingen op het kleiner maken van obstakels en op toewerken naar een staat waarin iemand weer actief kan zijn. “Als een cliënt zich ertoe kan zetten dingen te ondernemen geeft hij of zij zichzelf de kans om positieve resultaten te ervaren,” zegt Loes. “Dat is de eerste stap naar herstel.’’

Nieuwe inzichten over depressie

Wetenschappers weten nog lang niet alles over depressie. Er is veel onduidelijkheid, niet in de laatste plaats omdat de symptomen en duur van depressies sterk verschillen per persoon. Gelukkig wordt er veel onderzoek gedaan naar deze stoornis. Meerdere onderzoeken hebben bijvoorbeeld aanwijzingen gevonden dat gezond eten (groenten, fruit, granen, noten, olijfolie) de symptomen van depressie kan verbeteren.

Ook wordt steeds serieuzer gewerkt aan betere manieren om depressies op tijd vast te stellen – hoe eerder een depressie namelijk wordt vastgesteld, hoe beter. Nieuwe computertechnologie moet het bijvoorbeeld makkelijker maken om depressie via hersenscans vast te stellen.

Depressie in de aandacht

Ondanks dat acht procent van de Nederlanders ooit een depressieve periode heeft gehad, is er vanuit de maatschappij nog veel onbegrip over deze ziekte. Gelukkig wordt het onderwerp de laatste jaren steeds meer bespreekbaar. Zo is het ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport (VWS) gestart met de campagne Omgaan met depressie en wordt elk jaar op Blue Monday het Depressiegala gehouden om aandacht te vragen voor een van de meest voorkomende ziektes van Nederland.

Bekende Nederlanders zoeken ook steeds vaker de publiciteit op om depressies uit de taboesfeer te halen. Zangeres Laura van Kaam won in 2013 het programma The Voice Kids en is zeer openhartig over haar depressie. Op Facebook schrijft ze: “Ik weet nog goed dat ik vroeger dacht: Hoe kun je mensen achter je willen laten? Hoe kun je jezelf beschadigen? Hoe kun je zo’n pijn hebben in je hoofd? Allemaal vooroordelen waar ik nu zelf een antwoord op heb. Leven met een depressie is eigenlijk geen leven, maar overleven.”

Misschien ook interessant om te lezen:

Depressie, een gids voor familieleden (gratis e-book)

Ervaringsdeskundigen – bekende Nederlanders over hun depressie (artikel van de Depressievereniging)

Als je aan zelfdoding denkt, kun je daar met de deskundige vrijwilligers van 113 Zelfmoordpreventie over praten via de telefoon (0900-0113) of chat (24 uur per dag bereikbaar).