Bipolaire stoornis

Symptomen van een manie

Bij een manie heb je in de eerste plaats een prikkelbare stemming. Daarnaast zijn er nog andere symptomen die vaak voorkomen bij een manie. Zo kan je verminderde slaapbehoeften hebben of energieker zijn dan normaal. Andere kenmerken van een manie zijn:

• Je bent overdreven actief, vrolijk en optimistisch
• Je hebt het gevoel dat je de wereld aankan
• Je voelt spreekdrang en praat ook sneller dan normaal
• Je hebt een slechtere concentratie
• Je hebt meer zin in seks
• Je vertoont impulsief en roekeloos gedrag (bijvoorbeeld veel geld uitgeven)
• Je kan niet stil zitten
• Je hebt een actieve, niet te stoppen gedachtestroom
• Je bent snel boos als het niet gaat zoals je wilt en maakt makkelijk ruzie
• Je kan psychotische verschijnselen (hallucinaties of wanen) hebben: een manische psychose

Vaak verlies je tijdens een manie het zicht op de realiteit en heb je zelf niet door dat jij je anders gedraagt, zelfs als iemand je aanspreekt op jouw gedrag.

Symptomen van een depressie

De symptomen van een depressieve periode bij bipolariteit zijn gelijk aan die van een unipolaire (‘gewone’) depressie. Bij een depressieve periode overheerst een somber gevoel. Andere kenmerken van een depressie zijn:

• Een aanhoudende sombere stemming
• Het verlies van interesse en plezier
• Slaapproblemen en een verminderde eetlust
• Vermoeidheid en verlies van energie
• Gevoelens van waardeloosheid en schuld
• Concentratie- en geheugenproblemen
• Onzeker en besluiteloos
• Terugkerende gedachten over de dood

Deze depressieve symptomen kunnen soms weken tot maanden aanhouden.

Bipolaire stoornis type 1 en 2

Twee bipolaire stoornissen die relatief vaak voorkomen zijn type 1 en type 2. Bij type 1 staat de manie op de voorgrond en wordt die afgewisseld met depressieve periodes. Bij type 2 staat de depressie op de voorgrond en wordt deze afgewisseld door hypomane periodes; dat is een milde versie van een manie.

Cyclothyme stoornis

Kort gezegd is een cyclothyme stoornis een milde versie van een bipolaire stoornis. Je hebt vaak last van stemmingswisselingen, maar deze zijn nooit zo ernstig dat je kan spreken van een depressie of een manie. Bij een cyclothyme stoornis ervaar je depressieve en manische klachten. Deze klachten zijn niet zo ernstig dat je kan spreken van een bipolaire stoornis, maar ze kunnen wel (negatieve) invloed hebben op jouw leven.

Stemmingswisselingen door lichamelijke ziekte of middelengebruik

Een lichamelijke ziekte of het gebruiken van (genees)middelen, zoals alcohol of drugs, kan stemmingswisselingen uitlokken. Denk bijvoorbeeld aan een bijwerking van bepaalde medicijnen of genotsmiddelen.

Bipolaire stoornis NAO

Een bipolaire stoornis die niet valt onder een van de bovengenoemde stoornissen, behoort tot de restcategorie bipolaire stoornis NAO (niet anders omschreven).

Wat is het verschil tussen een manie en hypomanie?

Een hypomanie is het best te omschrijven als een milde versie van een manie. Een hypomanie komt voornamelijk voor bij een bipolaire stoornis type 2 en een cyclothyme stoornis. Net als bij een manie ervaar je bij een hypomanie een verhoogde of prikkelbare stemming. In tegenstelling tot een manie veroorzaakt een hypomanie weinig beperkingen in jouw relationele, sociale of beroepsmatige functioneren.

Erfelijke factoren

Uit onderzoek blijkt dat erfelijkheid een rol speelt bij het ontwikkelen van een bipolaire stoornis. Hoe meer mensen in je familie een bipolaire stoornis hebben, hoe groter de kans dat jij deze ook ontwikkelt. Heeft een van jouw ouders een bipolaire stoornis? Dan is de kans dat jij ook stemmingsklachten krijgt ongeveer 10 tot 15%. Toch zijn er ook veel mensen met een bipolaire stoornis bij wie het niet in de familie voorkomt.

Sociale factoren

Bepaalde gebeurtenissen in je leven kunnen een depressieve of manische periode uitlokken, als je daar gevoelig voor bent. Dit kunnen negatieve gebeurtenissen zijn, zoals het overlijden van een dierbare, ontslag of relatieproblemen, maar ook positieve gebeurtenissen, zoals het krijgen van een kind.

Als je een trauma hebt meegemaakt in je jeugd, verhoogt dit ook de kans op een bipolaire stoornis. Daarnaast heeft een jeugdtrauma, zoals mishandeling of verwaarlozing, een negatieve invloed op het verloop van de stoornis. De manische en depressieve periodes lijken in deze situatie veel intenser.

Over de rol van middelengebruik bij het ontwikkelen van een bipolaire stoornis is nog weinig bekend. Wel blijkt uit de Netherlands Mental Health Survey and Incidence Study (NEMESIS) dat volwassenen die cannabis gebruiken vijf keer meer kans hebben om een bipolaire stoornis te ontwikkelen dan mensen die geen cannabis gebruiken. Het is niet duidelijk waarom dit zo is.

Psychische factoren

De manier waarop je omgaat met wat je meemaakt en hoe je bepaalde dingen verwerkt, kan een risicofactor vormen. Hoe los jij bijvoorbeeld problemen op die je op je pad tegenkomt? En durf jij hulp van anderen te vragen als dit nodig is? Ook bepaalde karaktereigenschappen en denkpatronen, zoals perfectionisme of een laag zelfbeeld, kunnen van invloed zijn.

Verschillende factoren kunnen dus een rol spelen bij het ontwikkelen van een bipolaire stoornis. Wie wel en wie niet een manische depressie ontwikkelt, is niet te voorspellen. Als jij een bipolaire stoornis hebt, kan een behandeling door een psycholoog jou helpen. Lees verder en kom erachter hoe een behandeling van bipolariteit eruit kan zien.

Psycho-educatie bij bipolaire stoornis

Je kan tijdens gesprekken met een psycholoog meer leren over de bipolaire stoornis zelf. Wat is het? Wat betekent dit voor jou, en voor de mensen om je heen? Heb je steun uit je netwerk? Je leert welke symptomen bij een bipolaire stoornis horen en hoe je deze vroegtijdig herkent. Ook krijg je informatie over het verloop van de stoornis, zodat je beter met de stoornis leert omgaan.

Bipolaire stoornis behandeling: Cognitieve gedragstherapie

Uit onderzoek blijkt dat mensen met een bipolaire stoornis vaak baat hebben bij cognitieve gedragstherapie. Het kan onder andere helpen om een terugval te voorkomen. Uit het onderzoek blijkt ook dat manische en depressieve periodes korter duren bij mensen die naast medicatie ook cognitieve gedragstherapie krijgen.

Cognitieve gedragstherapie gaat ervan uit dat gedachten, gevoelens en gedrag met elkaar verbonden zijn. Hoe beïnvloeden jouw gedachten jouw gedrag? De focus ligt vooral op het vroeg herkennen van een manie of depressie.

Zijn er ook andere behandelmogelijkheden?

Er zijn ook andere behandelvormen waarvan gedacht wordt dat ze kunnen helpen bij een bipolaire stoornis, maar daar is minder onderzoek naar gedaan. Zo zou ACT (Acceptance and Commitment Therapy) kunnen helpen. ACT zorgt ervoor dat jij grip krijgt op jouw depressieve gevoelens. Als je beter met je depressieve gevoelens kan omgaan, kunnen deze verminderen. Ook bepaalde vormen van gezinstherapie zouden een positief effect hebben op het herstel en het voorkomen van een terugval.