Ontdek hoe jouw hechtingsstijl jouw relaties beïnvloedt

In de romantische liefde met een partner is het hechtingsproces vergelijkbaar met het hechtingsproces tussen moeder en kind. De manier waarop je je hecht aan je geliefde is afhankelijk van de wijze waarop je hechtingsproces in je gezin van herkomst is verlopen. We maken op basis van onze eerste ervaringen een innerlijk beeld van hoe de wereld eruit ziet. Dit beeld noemen we ook wel een intern werkmodel of schema. Het laat zien hoe we ons gehecht hebben en hoe we ons ook later in relaties gedragen.

Als je problemen ervaart in jouw relatie kun je die vaak verbeteren als je meer begrijpt van en weet over hoe jouw hechtingspatroon eruit ziet. Zicht hebben op jouw hechtingspatroon helpt je om eerder te herkennen welke werkelijke behoeften je hebt, en om hier op een goede manier mee om te gaan. Je leert wat je valkuilen zijn in intiem contact met de ander, en met die kennis kun je deze valkuilen omvormen.

Hechtingspatronen

Het is belangrijk om vooraf te zeggen dat we niet altijd maar één hechtingspatroon hebben, maar dat we – afhankelijk van de situatie – kunnen wisselen. Vaak kom je in een patroon terecht door een onzekere of angstige situatie, waarin je niet weet wat er van je verwacht wordt. Oftewel: stressvolle situaties. Wel is het zo dat dan vaak één patroon dominant is.

In het artikel De invloed van hechting op je zelfbeeld, legde ik uit dat er vier hechtingspatronen zijn. Het eerste patroon is de veilige hechting. Kinderen die geholpen en getroost worden, ontwikkelen een positief zelfbeeld: ze voelen dat ze het het waard zijn om aandacht te krijgen en geliefd te worden. Tegelijkertijd ervaren ze dat anderen betrouwbaar en beschikbaar zijn. Dit leidt tot een positief beeld van de ander. Ben je veilig gehecht, dan is jouw innerlijke overtuiging: ik ben ok, en jij ook. Zoals je ziet, vorm je in het hechten een beeld over jezelf maar ook over hoe je de ander ziet. Geen wonder dat ons hechtingspatroon zo bepalend is in relaties!

Er zijn drie onveilige hechtingspatronen:

1. Angstige hechting. Dat er niet of onvoldoende aan jouw behoeften werd voldaan, maakte dat je dacht dat er iets mis met je was of dat je niet de moeite waard was. Je komt tot het besluit: ‘Jij bent OK, maar ik niet’. Je bent alert voor signalen die wijzen op scheiding of afwijzing, en daarbij heb je een grote behoefte aan bevestiging, aandacht en steun.
2. Vermijdende hechting. Op basis van jouw ervaringen heb je de conclusie getrokken dat je wel op jezelf kunt vertrouwen, maar niet op de ander: ‘Ik ben OK, maar jij niet’. Het liefst zou je zeggen dat intieme relaties niet zo belangrijk zijn en dat je wel zonder kunt. Als kind heb je geleerd om je onafhankelijk op te stellen.
3. Gedesoriënteerd en gedesorganiseerd hechting. Je ziet jezelf als iemand die het niet waard is om geliefd en gesteund te worden, en bovendien zie je de ander als niet te vertrouwen en afwijzend: ‘de ander is niet OK, en jijzelf ook niet’. Voor jou is de wereld verwarrend, je kunt eigenlijk nergens en op niemand vertrouwen.

Hechting in actie: de relatie

De hechtingstheorie zegt dat je hechtingspatroon als kind bepaalt hoe je je later, als volwassene, gedraagt in interacties met anderen. Hechting speelt dus niet alleen op jonge leeftijd een rol, maar doet dat gedurende je hele leven. Je kunt de hechtingspatronen zien als overlevingsstrategieën. Als je ervaringen zijn dat je alleen wordt gelaten in situaties waar je niet tegen opgewassen bent, kun je je op die momenten hulpeloos en in de steek gelaten voelen. Jezelf ‘groter maken’ kan dan jouw strategie worden. Je zoekt alles in je eentje uit en vindt dat je anderen niet ‘nodig hebt’ (de vermijdende strategie) of je klampt je juist vast aan een ander zodat die niet weg gaat (de angstige strategie).

Wat ‘doen’ we met deze patronen zodra we een relatie hebben?

Als veilig gehecht persoon zult je er helemaal oké mee zijn om:

• je partner en andere mensen te vertrouwen;
• soms afhankelijk te zijn van je partner, en dat je partner andersom ook afhankelijk van jou is;
• dingen over jezelf te delen;
• direct te communiceren over je eigen behoeften en wat je moeilijk vindt, maar ook over wat je nodig hebt van je partner;
• ervan uit te gaan dat jullie relatie blijvend is.

Is vermijdende hechting jouw dominante patroon? dan:

• zal jij je partner niet zomaar vertrouwen; daar gaat langere tijd overheen. Helaas kun je, wanneer het vertrouwen er wel is, zo weer in het wantrouwen schieten als er iets gebeurt;
• zorg je ervoor dat je niet afhankelijk wordt van je partner en heb je er moeite mee als je partner zich afhankelijk van je opstelt. Ook als dat maar tijdelijk is;
• vind je het lastig om dingen over jezelf te delen;
• kun je je moeilijk overgeven aan de nabijheid van je partner. Je gaat ervan uit dat het niet voor altijd duurt en je anticipeert al op het afscheid (ook al gaat het om kleine dingen, zoals je partner die met zijn vrienden op stap gaat), waardoor je je niet echt verbindt.

Als angstige hechting bij jou op de voorgrond staat, dan:

• heb je niet echt geleerd om te vertrouwen en daardoor is jouw vertrouwen soms meer ‘overgeven’. Daarmee leg je jouw wel en wee als het ware in de handen van jouw partner. Voor veel partners is dat een te zware verantwoordelijkheid;
• wil je heel graag de hele tijd dichtbij je partner zijn. Alles heeft echter zijn ritme en ook nabijheid en afstand. Als je partner weer op zichzelf wil zijn, voel je dat als een afwijzing;
• maak je je veel zorgen dat jij meer om je partner geeft dan hij/zij om jou. Je kunt je dan zo onzeker gaan voelen dat je dat gaat testen;
• zoek je naar manieren om ‘even in beeld te zijn’ als je het gevoel hebt dat je het contact verliest. Je kunt echter de mate en intensiteit van het contact lastig afstemmen op de behoefte van je partner, die zich overweldigd kan voelen.

De vermijdende strategie wordt ook wel bindingsangst genoemd en de angstige strategie verlatingsangst. Ben je gedesoriënteerd en gedesorganiseerd gehecht, dan zal je een onvoorspelbare mix van aantrekken en afstoten laten zien, en herken je zowel bindingsangst als verlatingsangst bij jezelf.

Deze diepgewortelde patronen zie je terugkomen in al je relaties. Niet alleen in de liefdesrelatie, maar ook in vriendschappen, de relatie met jouw collega’s, leidinggevende of een opleider. Echter, omdat partnerrelaties zo ‘dichtbij’ zijn, worden we er daar het meest mee geconfronteerd.

Tips voor intimiteit en vertrouwen in jouw relatie

Als je veilig gehecht bent, zal je authentiek zijn, ben je niet bang voor intimiteit, en vertrouw je op de ander en op jullie relatie. Ben je onveilig gehecht, dan is dat voor jou allemaal niet zo vanzelfsprekend. Je kunt het dan in de relatie echt moeilijk met jezelf hebben. Tegelijkertijd is de relatie ook de plek waarin je weer kunt leren vertrouwen en waar je kunt leren dat intimiteit niet een ‘doodsprong’ betekent, maar dat het iets is, wat enorm fijn kan zijn en wat ook voor jou is weggelegd.

Hieronder een aantal praktische tips waar je direct mee aan de slag kan.

Herken je het vermijdend gehecht patroon? (Ik ben OK, en jij niet)

• De eerste stap is herkennen. Ga bij jezelf na wanneer je de neiging krijgt om jezelf terug te trekken. Vaak gebeurt dat als je partner te dichtbij komt en van jou vraagt om kwetsbaar en open te zijn. Ga ook na op welke manieren je weg gaat van intiem contact. Verander je het onderwerp, klets je eroverheen? Maak je een grapje, of kwets je je partner om afstand te creëren? Je kunt dit makkelijker stoppen wanneer je herkent wat je doet.
• Vermijdende mensen nemen vaak afstand van hun eigen behoeften. Dat is makkelijker, dan heb je de ander namelijk niet nodig. Geef jezelf permissie om die behoefte in ieder geval te mogen voelen. Een stapje verder ga je als je deze ook uitspreekt. Je kunt dan ervaren dat je partner je niet afwijst of je minderwaardig vindt wanneer je jouw behoeften uitspreekt. Vind een goede manier om je behoeften onder woorden te brengen en om te vragen wat je nodig hebt.
• Omdat je voor jezelf een ‘verbod’ hebt op het voelen en uiten van jouw behoeften, kun je het lastig vinden wanneer de ander dit wel doet. Probeer je te verplaatsen in de ander en blijf met zachte ogen kijken, zonder dat je het gevoel hebt dat je iets ‘op moet lossen’.

Herken jij een angstig gehecht patroon? (Jij bent OK, en ik niet)

• Voor jou is het belangrijk om vaak bevestiging te krijgen, maar omdat de spanning in jou zo hoog op kan lopen, kun je zo veel bevestiging nodig hebben, dat je partner daar niet aan kan en wil voldoen. De strategie is dan vaak om ruzie te maken, zodat je in ieder geval weer de aandacht hebt. Dat kost jullie allebei veel energie. Probeer het patroon te herkennen en onderbreek het zodra je het ziet.
• Ga na wat je onderliggende behoefte is. Waar gaat het echt over? De natuurlijke beweging van veel mensen, en waarschijnlijk ook van je partner, is om zich terug te trekken wanneer hij/zij zich geclaimd voelt. Je voelt je dus alleen maar meer afgewezen. Als je heel open en eerlijk je onderliggende behoefte kunt uiten, en de ander vrij laat om dat wel of niet te geven, neem je zelf de verantwoordelijkheid voor jouw behoeften.
• Vraag de ander waar hij/zij behoefte aan heeft. Voor jou kan het vanzelfsprekend zijn dat jullie veel tijd met elkaar delen en dichtbij elkaar zijn, maar je partner kan heel veel van je houden en tegelijkertijd meer behoefte hebben aan vrijheid en ‘zijn/haar eigen ding’ doen. Als je dat weet van elkaar, wordt het makkelijker om daar mee om te gaan.

Iedere keer dat je het anders kunt doen, stap je uit je oude patroon in het nieuwe. Het zal in het begin best onnatuurlijk aanvoelen, omdat je loslaat hoe je het altijd hebt gedaan. Je hebt het niet voor niets zo geleerd: er hing veel vanaf. Dat kan allemaal weer boven komen als je gaat veranderen. Het kan helpen om je dit bewust te zijn.

Voor ieder die een onveilig hechtingspatroon kent, geldt: zoek de verschillen. Als je het onderzoek naar je eigen geschiedenis hebt gedaan, weet je welke situaties voor jou een trigger zijn en welke gevoelens maken dat je afstand of juist nabijheid wilt. Je partner is echter niet de persoon die je in het verleden pijn heeft gedaan, en jijzelf bent ook niet meer het kind van toen. Kijk wat er nu anders is en wat je nu wel kunt doen, wat toen misschien niet kon.

Als je je af en toe weer zo voelt en op je overlevingsstrategie terugvalt, bedenk dan dat je niet alles in een keer anders kunt doen. Geduld, volhouden en kleine stapjes maken uiteindelijk een grote verandering.

Heb je erg veel last van je onveilige of angstige hechting? En beïnvloedt het jouw relaties? Een psycholoog kan je helpen om deze problemen aan te pakken en fijne relaties te creëren met je dierbaren. Bekijk hier onze psychologen die hechtingsproblematiek behandelen of vraag ons om advies en bel 085 – 4014 720 of stuur ons een bericht.